Υπογράφει η νεφέλη ραψομανικη
Το νομοσχέδιο του υπουργείου δικαιοσύνης «Μεταρρυθμίσεις αναφορικά με τις σχέσεις γονέων και τέκνων και άλλα ζητήματα οικογενειακού δικαίου», ή όπως κωδικοποιήθηκε στον δημόσιο διάλογο «νομοσχέδιο για την υποχρεωτική συνεπιμέλεια», υπερψηφίστηκε επί της αρχής από την κυβερνητική πλειοψηφία.
Οι ένθερμοι υποστηρικτές της υποχρεωτικής συνεπιμέλειας, όπως οι σύλλογοι χωρισμένων πατεράδων, ενεργών μπαμπάδων, προασπιστών της ανδρικής και πατρικής αξιοπρέπειας κτλ, συχνά χρησιμοποιούν το επιχείρημα πως οι μεταρρυθμίσεις αυτές ευθυγραμμίζονται με την ευρωπαϊκή πολιτική και καταδικάζουν το προηγούμενο οικογενειακό δίκαιο ως αναχρονιστικό και ξεπερασμένο. Μάλιστα, χρησιμοποιούν το αόριστο «ευρωπαϊκό παράδειγμα» προκειμένου να ενισχύσουν τη θέση τους.
Ας δούμε, λοιπόν, συνοπτικά τι συμβαίνει σε τρείς ευρωπαϊκές χώρες, την Γαλλία, την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Η Γαλλία χρησιμοποιείται ως παράδειγμα προς μίμηση από τους υποστηρικτές της υποχρεωτικής συνεπιμέλειας μιας και νομοθέτησε, εδώ και σχεδόν τρεις δεκαετίες, την υποχρεωτική κοινή γονική μέριμνα με εξαίρεση τις περιπτώσεις στις οποίες αυτή βλάπτει το συμφέρον του παιδιού και λίγο αργότερα την εναλλασσόμενη κατοικία. Συνεπώς η Γαλλία, ως χώρα με τόσα χρόνια εμπειρίας, ορθά μπορεί να φανεί χρήσιμη αναφορικά με τις επιπτώσεις μιας τέτοιας νομοθεσίας.
Τι συμβαίνει, λοιπόν, στην Γαλλία τα τελευταία χρόνια;
Οι χρονιές 2019-20 ήταν ιδιαίτερα σημαντικές αναφορικά με τις εξελίξεις. Η σύγκληση της Grenelle ενάντια στην ενδοοικογενειακή βία ακολουθείται από κατάθεση πρότασης νόμου για την προστασία των θυμάτων της ενδοοικογενειακής βίας. Στην πρώτη γραμμή της πρώτης σελίδας της πρότασης νόμου γράφεται πως, «στη Γαλλία περισσότερες από 220.000 γυναίκες είναι θύματα βίας και 170.000 παιδιά μάρτυρες αυτής της βίας. Αυτά τα καταστροφικά νούμερα μας υποχρεώνουν να ασχοληθούμε συλλογικά».
Η Γαλλία αναγνωρίζει ότι η ενδοοικογενειακή βία εξακολουθεί να μαστίζει παιδιά και γυναίκες και χρειάζονται ειδικά, πρόσθετα μέτρα για την καταπολέμησή της. Μετά το πέρας των διαδικασιών της, ο τότε πρωθυπουργός της χώρας ανακοίνωσε νέα μέτρα για την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας.
Στις 15 Ιανουαρίου του 2020 κατατίθεται στην βουλή έκθεση που ενσωματώνει τα αποτελέσματα της έρευνας του Παρατηρητήριο Βίας του περιφερειακού συμβουλίου του διαμερίσματος Seine-Saint-Denis για τις γυναικοκτονίες μεταξύ των ετών 2005-2008. Από τα συμπεράσματα του παρατηρητήριου είναι ότι για τις 24 γυναικοκτονίες (στη Γαλλία αναγνωρίζεται ο όρος γυναικοκτονία) που έγιναν εντός της εξεταζόμενης τριετίας «κατά το ήμισυ των περιπτώσεων, όταν υπήρχαν μικρά παιδιά, ο άντρας σκότωσε την σύζυγό του υπό την συνθήκη της νομικά επιβεβλημένης επίσκεψης του ή του δικαιώματος της στέγασης του».
Σύμφωνα με το παρατηρητήριο δηλαδή, τα δικαιώματα που απορρέουν από τη υποχρεωτική κοινή γονεϊκή μέριμνα στις ΜΗ συναινετικές περιπτώσεις καθιστούν γυναίκες και παιδιά ευάλωτα σε κακοποιητικές/εγκληματικές συμπεριφορές.
Στις 30 Ιουλίου 2020 ψηφίζεται νόμος του αστικού δικαίου (2020-936) για την προστασία των θυμάτων της ενδοοικογενειακής βίας. Με τον συγκεκριμένο νόμο, νομοθετείται πως ο δικαστής δύναται να αναστείλει όλα τα γονεϊκά δικαιώματα από την αρχή της «ποινικής» έρευνας (contrôle judiciaire). Σε περίπτωση ποινικής δίωξης αυτόματα αναστέλλονται προσωρινά και πλήρως τα γονεϊκά δικαιώματα.
Μάλιστα ο νέος νόμος δεν περιορίζεται στην άμεση προστασία του κακοποιημένου γονέα και τέκνου αλλά διευρύνει το πεδίο της προστασίας αυτών. Για παράδειγμα, δίνεται το δικαίωμα στέγασης στην οικογενειακή εστία στον μη κακοποιητή γονέα προκειμένου αυτός να προστατευθεί από την κατηγορία της εγκατάλειψης της οικογενειακής εστίας στην διαδικασία εκδίκασης της επιμέλειας του παιδιού.
Συνεπώς, το παράδειγμα της Γαλλίας είναι όντως σημαντικό και ο λόγος είναι ο εξής. Ο γαλλικός νόμος του 1993 περιείχε ένα πολύ θεμιτό και αόριστο νομικό όρο (που γενικά είναι δείκτης υψηλής ποιότητας νόμου) , το «συμφέρον του παιδιού». Το συμφέρον του παιδιού δεν εξειδικευόταν/ οριζόταν με κανέναν τρόπο από τη γαλλική νομοθεσία σύμφωνα με όλες τις διεθνείς συμβάσεις (σε αντίθεση με την παρούσα ψηφισθέντα ελληνική μεταρρύθμιση) και μάλιστα υπήρχε επίκληση στο συμφέρον του παιδιού ως κριτήριο για την εφαρμογή της υποχρεωτικής κοινής γονικής μέριμνας.
Όμως, το οριζόντιο και σφιχτό πλαίσιο της ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ κοινής μέριμνας στην γαλλική νομοθεσία οδήγησε στην ανάγκη παραπάνω εξειδίκευσης και συγγραφής νόμων, μετά από σχεδόν τριάντα χρόνια εφαρμογής, προκειμένου να συμπεριλαμβάνονται και να προστατεύονται τα παιδιά θύματα κακοποίησης.
Η υψηλή αξία των αόριστων νομικών όρων και η εξέταση του συμφέροντος του εκάστοτε παιδιού, χωρίς οριζόντιες προκρίσεις, οδηγούν στην αποφυγή ακριβώς αυτών των προβλημάτων που αντιμετώπισε η Γαλλία και που θα αντιμετωπίσει, σχεδόν νομοτελειακά, και η Ελλάδα μιας και το νομοσχέδιο υπερψηφίστηκε επί της αρχής.
Αντίστοιχη περίπτωση της Γαλλίας είναι και η Ισπανική Αραγονία. Το 2005 νομοθετείται για την επικράτεια της Ισπανίας η δυνατότητα κοινής, συναινετικής συνεπιμέλειας σύμφωνα με το Ισπανικό Δίκαιο. Η συναίνεση και των δύο γονέων είναι υποχρεωτική για την εφαρμογή της, με μόνη εξαίρεση ο εκάστοτε δικαστής να αποφασίσει την υποχρεωτική συνεπιμέλεια για συγκεκριμένη υπόθεση, θεωρώντας ότι είναι αποκλειστικά για το όφελος του συγκεκριμένου παιδιού (Article 92.5, 92.8 Civil Code).
Στην αυτόνομη κοινότητα της Αραγονίας υπερψηφίζεται, στις 20 Μαίου 2010, νόμος σύμφωνα με τον οποίο ο δικαστής καλείται να προκρίνει ως πρώτη και καλύτερη λύση την κοινή συνεπιμέλεια (χωρίς να αποκλείονται άλλοι τρόποι επίλυσης) (άρθρο 6.2 του νόμου 2/2010) .
Εννέα χρόνια μετά, στις 23 Απριλίου 2019,τροποποιείται ο συγκεκριμένος νόμος προκειμένου ώστε ο δικαστής να μην κατευθύνεται από τον νομοθέτη προς την κοινή συνεπιμέλεια με προνομιακούς όρους. Αφαιρείται δηλαδή από την διάταξη ο κρίσιμος όρος «προνομιακή» (πρώτη και καλύτερη λύση) αναφορικά με την δικαστική επιλογή για την κοινή συνεπιμέλεια ως την βέλτιστη μορφής γονεϊκής επιμέλειας.
Επιστρέφει στην κρίση του δικαστή η βέλτιστη μορφή επίλυσης του ζητήματος χωρίς νομοθετικές υποδείξεις στην βάση της πρωταρχικότητας του συμφέροντος του παιδιού και της ανάγκης εξειδίκευσης σε κάθε παιδί ξεχωριστά. Μάλιστα, προστίθεται ένα ακόμα κριτήριο, η κατά τη συμβίωση συνεισφορά του εκάστοτε γονέα στην μέριμνα του παιδιού. Η τροποποίηση αυτή πέρασε με τις ψήφους του Σοσιαλιστικού Ισπανικού Κόμματος (PSOE) και των Podemos.
Μάλιστα, σύμφωνα με τους Podemos Aragon, εκπονήθηκε έκθεση για τη μελέτη της εφαρμογής του προϋπάρχοντος νόμου, με τη συμβολή εμπειρογνωμόνων. Σύμφωνα με αυτήν, η οποία δεν είναι προς το παρόν δημόσια προσβάσιμη, υπήρχε συμφωνία μεταξύ των ειδικών πως το συμφέρον του παιδιού είναι αναγκαίο να είναι πρωταρχικό, κάτι που δεν εξασφαλιζόταν με την τότε τρέχουσα νομοθεσία (της κατεύθυνσης του δικαστής προς την κοινή συνεπιμέλεια προνομιακά). Η θέση αυτή των ειδικών βασίζεται τόσο σε ευρήματα της Ισπανικής επικράτειας όσο και σε γείτονες χώρες, πχ στη Γαλλία η οποία πρόσφατα νομοθετικά αναθεώρησε λόγω των αρνητικών επιπτώσεων που δέχτηκε.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο ισχύει ο νόμος Children Act του 1989 (δηλαδή ένας νόμος μόλις έξι χρόνια νεότερος του δικού μας). Πέραν του ότι δεν ισχύει η υποχρεωτική συνεπιμέλεια, διατυπώνεται ρητά πως ο νόμος δεν ορίζει την κατανομή του χρόνου του παιδιού.
Τί συνέβη όμως πρόσφατα στο Ηνωμένο Βασίλειο;
Στο Ηνωμένο Βασίλειο λειτουργεί η πλατφόρμα κατάθεσης ψηφισμάτων προς την αγγλική κυβέρνηση και το κοινοβούλιο (petition.parliament.uk). Εάν ένα ψήφισμα λάβει πάνω από 10.000 υπογραφές υπάρχει επίσημη απάντηση από την κυβέρνηση.
Κατατέθηκε ψήφισμα για την «αυτόματη απόδοση δικαιώματος, σε παιδιά και γονείς, ίσης επικοινωνίας μετά τον χωρισμό».
Στις 30 Μαρτίου 2021 η κυβέρνηση απάντησε ως εξής: «Η κυβέρνηση δεν περιλαμβάνει στο πρόγραμμά της την απόδοση αυτόματων δικαιωμάτων σε παιδία και γονείς για ίση επικοινωνία μετά τον χωρισμό. Το συμφέρον του κάθε συγκεκριμένου παιδιού παραμένει κυρίαρχο κατά την λήψη αποφάσεων για ζητήματα του.»
Η πρόσφατη θέση αυτή είναι αναγκαστικά ένα ηχηρό χαστούκι. Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου διαχωρίζει το συμφέρον του κάθε παιδιού από την ισόχρονη επικοινωνία και προτεραιοποιεί το πρώτο σε αντίθεση με την ελληνική κυβέρνηση που αυτά τα δύο τα ταυτίζει.
Όμως, δεν είναι μονάχα τα παραπάνω παραδείγματα που αποδομούν το επιχείρημα «έτσι το κάνει η Ευρώπη». Ο αριθμός των χώρων της Ευρωπαικής Ένωσης που εφαρμόζουν οικογενειακά δίκαια σύμφωνα με το νέο παράδειγμα της Ελλάδας είναι μονοψήφιος.
Επίσης, η νομοθετική μεταρρύθμιση του υπουργού δικαιοσύνης έχει καταδικαστεί από κείμενο παρατηρήσεων των ειδικών εισηγητριών του ΟΗΕ, από μεγάλο αριθμό γυναικείων οργανώσεων της Ευρώπης, το ευρωπαϊκό δίκτυο κατά της βίας, από το ελληνικό τμήμα της Διεθνής Αμνηστίας κτλ.
Η μεταρρύθμιση του ελληνικού οικογενειακού δικαίου πέρασε με την αποκλειστική συναίνεση των βουλευτών/τριών της Νέας Δημοκρατίας. Αυτοί/ες θα είναι υπόλογοι για τις επικίνδυνες ατραπούς που βάζουν τόσο την χώρα όσο και τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Οι διατάξεις του νομοσχεδίου του Υπουργείου Δικαιοσύνης για την συνεπιμέλεια μετασχηματίζουν το Οικογενειακό Δίκαιο από παιδοκεντρικό σε δίκαιο με επίκεντρο τους γονείς και τις μεταξύ τους σχέσεις, βλάπτοντας ταυτόχρονα τα παιδιά και τον ασθενέστερο γονέα και αυτό δεν μπορεί να παρακαμφθεί.
[1] https://splash-db.eu/policydocument/act-93-22-of-8-january-1993/
[2] https://www.egalite-femmes-hommes.gouv.fr/category/grenelle-des-violences-conjugales/
[3] https://www.assemblee-nationale.fr/dyn/15/textes/l15b2478_proposition-loi#
[8] https://indret.com/wp-content/uploads/2011/02/795_en.pdf
Εξαιρετική δουλεια, αρκετά ενημερωτικό και κατατοπιστικό, συγχαρητήρια!!!