Η ερωτωκανονικότητα (amatonormativity) είναι ένα σύνολο από κοινωνικές νόρμες και κοινωνικές προσδοκίες σύμφωνα με τις οποίες η ανθρώπινη ευδαιμονία και ο κύριος στόχος του ατόμου είναι η εύρεση και η ύπαρξη σε μια αποκλειστική ρομαντική σχέση. Το επίκεντρο αυτής της κοσμοθεωρίας είναι ο ρομαντισμός και ο έρωτας, οι οποίοι θεωρούνται αυτοσκοποί της ζωής. Να σημειωθεί, επίσης, ότι στο πλαίσιο αυτό, η έννοια της “αποκλειστικής ρομαντικής σχέσης” έχει να κάνει αυστηρά με μια μακροπρόθεσμη μονογαμική σχέση η οποία συνδυάζει την ρομαντική και την σεξουαλική επιθυμία και που, πιθανότατα, να έχει ως τελικό προορισμό τον γάμο. Η ερωτωκανονικότητα στηρίζεται στην πεποίθηση ότι όλα τα άτομα έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής εάν βρίσκονται σε αποκλειστικές ρομαντικές σχέσεις και ότι όλοι οι άνθρωποι, ανεξαιρέτως, αυτό επιδιώκουν.

Γιατί είναι η ερωτωκανονικότητα προβληματική;

Αν και από την μια πλευρά, το να θέλει ένα άτομο να βρίσκεται σε μια μονογαμική ρομαντική σχέση και, πιθανότατα, να παντρευτεί, δεν είναι κάτι κακό, η κατάσταση αποκτά βλαβερή και καταστροφική διάσταση όταν αρχίζουμε να θεωρούμε ότι η επιθυμία αυτή είναι δεδομένη και υπαρκτή σε όλα τα άτομα. Η ερωτωκανονικότητα οδηγεί στον κοινωνικό αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση των ατόμων που είναι ασέξουαλ, αρομάντικ ή/και πολυσυντροφικά. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν νιώθουν σεξουαλική έλξη, άλλοι που δεν νιώθουν ρομαντική, άλλοι που δεν νιώθουν καμία από τις δύο, άλλοι που μπορεί να νιώθουν οποιαδήποτε έλξη, αλλά επιθυμούν να έχουν πολλά παρτενέρ ταυτόχρονα… Με το να επιμένουμε στο αφήγημα της ερωτωκανονικότητας, υποβιβάζουμε και κατά κάποιον τρόπο “σβήνουμε” τις ταυτότητες αυτές. Και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να οδηγηθούμε σε αυτήν την έλλειψη αναγνώρισης των βιωμάτων των άλλων ανθρώπων. Μόνο και μόνο επειδή μπορεί να μην ταυτιζόμαστε με τις εμπειρίες των ασέξουαλ, αρομάντικ ή/και πολυσυντροφικών ατόμων, αυτό δεν μας δίνει κανένα δικαίωμα να δείξουμε ασέβεια απέναντί τους ή να αγνοήσουμε την ύπαρξή τους. Αντιθέτως, τα άτομα αυτά αξίζουν ορατότητα.

Ακόμη, η ερωτωκανονικότητα παρουσιάζει τα single άτομα (άτομα τα οποία δεν βρίσκονται σε κάποια ρομαντική σχέση) ως “μη ολοκληρωμένα” άτομα. Με άλλα λόγια, η πληρότητα του ανθρώπου βασίζεται στο στάτους της σχέσης του. Αυτή η αντίληψη είναι άκρως προβληματική και άδικη. Αρχικά, διότι οδηγεί το άτομο στην συνεχή διεκδίκηση ρομαντικών δεσμών με αποτέλεσμα να πιέζει καταστάσεις, ενώ στην πραγματικότητα γνωρίζουμε ότι οι υγιείς ρομαντικές σχέσεις χαρακτηρίζονται από μια αρμονία και μια φυσική ροή. Ταυτόχρονα, μπορεί να πληγώσει και άλλα άτομα γύρω του στην επίμονη προσπάθεια να αναπτύξει δεσμούς. Επίσης, όλη αυτή η διεκδίκηση το κρατά επικεντρωμένο για μεγάλο διάστημα στις εξωτερικές του σχέσεις και το αποπροσανατολίζει από την διαμόρφωση μιας υγιούς σχέσης με το εαυτό του. Αρχίζει και ασχολείται λιγότερο με τα πράγματα που του φέρνουν ευχαρίστηση και καταβροχθίζεται σταδιακά από την θλίψη, ενώ η απόρριψη που, ενδεχομένως, να αντιμετωπίσει στον ρομαντικό τομέα να του προκαλέσει και απογοήτευση. Το άδικο κομμάτι της υπόθεσης αφορά στον χαρακτηρισμό των single ατόμων ως “ανολοκλήρωτα”, ενώ στην πραγματικότητα, πολλά single άτομα νιώθουν ευτυχισμένα με τα χόμπι τους, τα φίλα τους, τις εμπειρίες τους, την καριέρα τους, την σχέση με το εαυτό τους, χωρίς να υπάρχει κάποιο ρομαντικό σύντροφο στην εικόνα.

Στη συνέχεια, αξιοσημείωτος είναι ο φόβος που έχουν μερικοί άνθρωποι να καταλήξουν μόνοι τους χωρίς σχέση απέχοντας, έτσι, από τις κοινωνικές προσδοκίες. Αυτός ο φόβος, όμως, πολλές φορές κάνει το άτομο να παραμένει σε σχέσεις που είναι τοξικές και κακοποιητικές. Ο λόγος που δεν φεύγει είναι η προσκόλληση της ταυτότητάς του με την σχέση αυτή και δεν ξέρει πώς να πλοηγηθεί στο κοινωνικό σύνολο έξω από αυτήν. Το αποτέλεσμα αυτής της πίεσης για ρομαντισμό και ύπαρξης σε σχέση είναι η διαιώνιση και, πιθανότατα, η επιδείνωση του φαύλου κύκλου της κακοποίησης.

Τέλος, η ερωτωκανονικότητα απαξιώνει τις μη ρομαντικές σχέσεις και γενικότερα οποιαδήποτε μορφή σχέσης που πέφτει έξω από το κουτάκι της. Αυτό φαίνεται και θεσμικά, όπου οι μονογαμικές ρομαντικές σχέσεις – στο παρελθόν αποκλειστικά ετερόφυλες, πλέον και οι ομόφυλες – “αναγνωρίζονται” και “εγκρίνονται” μέσω του συμφώνου του γάμου. Ας ξεκαθαρίσουμε ότι η γαμήλια κατάσταση δεν μπορεί να δείξει πράγματι το πόσο βαθειά και υγιής μια σχέση είναι και ότι ο γάμος είναι απλώς ένα άλλο οικονομικό εργαλείο του καπιταλιστικού συστήματος. Δεν έχει καμία σχέση με την δήθεν “εγκυρότητα” των σχέσεων. Αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της ερωτωκανονικής νοοτροπίας. Αφήνει στην απέξω τις σχέσεις μας με τα φίλα μας και όλα τα άλλα αγαπημένα μας πρόσωπα που αν και δεν πρόκειται για κάποια ρομαντική σύνδεση, πολλές φορές οι φιλικές σχέσεις έχουν μεγαλύτερη και βαθύτερη αίσθηση και έκφραση τρυφερότητας, αγάπης, κατανόησης, αλληλεγγύης και συμπόνιας. Οι ρομαντικές σχέσεις δεν έχουν το μονοπώλιο για τις βαθιές ανθρώπινες επαφές. Πρέπει να γίνει κατανοητό, επιτέλους, ότι οι φιλικές σχέσεις είναι και αυτές σχέσεις οι οποίες μπορεί να είναι πολύ έντονες και υπέροχες. Το ρομαντικό στοιχείο δεν είναι προϋπόθεση για την ευτυχία.

Με λίγα λόγια, αγαπήστε τους ανθρώπους χωρίς να βάζετε κουτάκια στις σχέσεις σας. Αγαπήστε ελεύθερα! Άλλο ρομαντισμός κι άλλο αγάπη και ευδαιμονία.

Το εάν έχουμε ρομαντικούς δεσμούς ή όχι δεν ορίζει την ποιότητα της ζωής μας, ούτε την αξία μας ως άνθρωποι.