Υπογράφει ο Βαγγέλης Λίμα Ρούσσης

Όταν ήμουν 15 χρονών δεν ήξερα ότι είμαι γκέι. Ήταν τόσο προφανές τώρα που είμαι 25, αλλά ως παιδί και μετέπειτα ως έφηβος, ήμουν τόσο μπερδεμένος. Ποτέ μου δεν είχα δει στην ζωή μου πώς είναι να είσαι γκέι και ποτέ δεν μου είχαν μιλήσει για αυτό.

Θυμάμαι μια ζωή να βλέπω στην τηλεόραση και σε κάθε μέσο διασκέδασης & ψυχαγωγίας μόνο αντρόγυνα, πρωταγωνιστά του διπόλου άντρας-γυναίκα.

Ακόμα γίνεται θέμα ένα γκέι φιλί και η κοινωνία, ως επί το πλείστον, το αντιμετωπίζει με αρνητικό πρόσημο. Blur. Censoring. Κάποτε έπεφταν εξωφρενικά πρόστιμα από ΕΣΡ και η λέξη γκέι ήταν ύβρις στην δημόσια ελληνική τηλεόραση μέχρι πριν μια δεκαετία· ένα τραγούδι που ανέφερε την λέξη «γκέι» φιμωνόταν, σαν να ακούγαμε την λέξη «μαλάκας». 

Γιατί σταμάτησα και γιατί άρχισα να διαβάζω ελληνική λογοτεχνία;

Η queer κουλτούρα στην ελληνική λογοτεχνία ήταν και είναι ακόμα εγκληματικά ανύπαρκτη. Μια φρέσκια ανάσα αποτέλεσε το μέχρι προσφάτως ντεμπούτο του Sam Albatros, με το best selling μυθιστόρημά του «Ελαττωματικό αγόρι». Πριν είχαμε τα: «Τι θυμάσαι απ’ τον θάνατό σου;», Πυθαγόρας Ελευθεριάδης και «Να μ’ αγαπάς», Λία Νικολάου, όπως και κάποιους ακόμα τίτλους, μετρημένους στα δάχτυλα του ενός χεριού.

Είδα τις προάλλες από Έλληνα συγγραφέα μια ανάρτηση meme που εξέφραζε την γνώμη του για την «woke κουλτούρα», δηλαδή μια οργίλη αντίδραση προς την συμπερίληψη.

Συνηθίζουμε να ακούμε, για παράδειγμα, από παθιασμένα fanboys της Marvel: «Η woke κουλτούρα και η νέα τάξη πραγμάτων καταστρέφουν τα πάντα. Η σεξουαλικότητα κάποιου δεν έχει καμία σχέση με την πλοκή. Δεν είμαστε φοβικά, απλά φτιάξτε δικούς σας χαρακτήρες και μην καταστρέφετε τους ήδη υπάρχοντες».

Αυτή η παρτίδα ατόμων εξακολουθεί να εξοργίζεται όταν από τα εκατομμύρια φανταστικά πρόσωπα, ένα τυχαίνει να είναι γκέι ή non-binary. «Δεν μας νοιάζει τι κάνουν στο κρεβάτι τους». Προσπαθούμε να χωρέσουμε κι εμείς, να ταιριάξουμε στο κοινωνικό σύνολο, αλλά συναντούμε ολοένα και περισσότερα εμπόδια· να ενδυναμώσουμε, να προσφέρουμε ασφάλεια, οικειότητα και αγάπη σε άτομα που την έχουν στερηθεί. Όπως εγώ και κάθε άλλο άτομο σαν εμένα, που βρισκόμουν σε άρνηση για την σεξουαλικότητά μου.

Εξοργίζονται πάλι, ακόμα κι όταν «φτιάχνουμε δικά μας» πρωταγωνιστά υπερήρωα πρόσωπα, όταν βλέπουν άρθρα με αποκλειστικά transgender και bisexual άτομα σε κόμικς της Marvel. «Woke shit», τα ονομάζουν.

Αυτό αποτελεί απόδειξη ότι δεν μπορούν να είναι ικανοποιημένα ό,τι και να κάνουμε. Είτε «προκαλούμε» είτε όχι. Πρόκειται για «μεγάλα μωρά» με προνόμια που τους δόθηκαν από την στιγμή που γεννήθηκαν και δεν χρειάστηκε να υψώσουν την φωνή τους για να ακουστούν και να δουν τα εαυτά τους να προβάλλονται, να χαίρουν ίδιας αντιμετώπισης. Υψώνουν τις φωνές τους απέναντι σε αυτά που «απειλούν» υποτιθέμενα χρηστά ήθη μιας κανονικότητας που μαζικά καταπιέζει και απομονώνει συλλογικότητες. Τους χαρίστηκε η θέση να εκφράζουν άφοβα την «γνώμη τους» και να θεωρούν πως έτσι δεν καταπατάνε βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, το δικαίωμα να ζούμε, να υπάρχουμε και να εκφραζόμαστε ελεύθερα. «Woke shit», σε απλή μετάφραση, «Η μόδα της ανωμαλίας».

Άρχισα να μαθαίνω ποιος είμαι όταν στο λύκειο είδα την σειρά «Queer as folk». Ήμουν 18 χρονών όταν έκανα την πρώτη μου ομόφυλη σχέση· ακόμα και τότε, βρισκόμουν σε μεγάλη άρνηση της σεξουαλικότητάς μου. Είχα κάνει σχέσεις με κοπέλες και θηλυκότητες στο παρελθόν, αλλά ένιωθα πως το κάνω γιατί είχα αφομοιώσει από τις ταινίες, τις σειρές και τα βιβλία ότι το μόνο επιτρεπτό είναι το δίπολο άντρας-γυναίκα.

Όταν συνειδητοποίησα πως αυτός ο κόσμος είναι άδικος και απαράδεκτος, απελευθερώθηκα. Παραμένουμε, όμως, αποκλεισμένα και περιθωριοποιημένα, όσο κι αν έχει προχωρήσει η κοινωνία μας. Κάθε μέρα της ζωής μας αγωνιζόμαστε να μας βλέπουν και να μας αντιμετωπίζουν ισότιμα και ισόνομα.

Γιατί σταμάτησα εξαρχής να διαβάζω ελληνική λογοτεχνία;

Σταμάτησα γιατί συναντούσα το ίδιο αρχέτυπο, τα ίδια κλισέ στερεότυπα, την ίδια φόρμουλα αρχής-μέσης-τέλους, κουραστικά καρμπόν πρόσωπα, την καρικατούρα του ομοφυλόφιλου με την λέξη «αδερφή» στο κούτελο, δημιουργήματα από ετεροφυλόφιλους άντρες που προβληματίζονται από την «νέα τάξη πραγμάτων» και οποιαδήποτε απόπειρα συμπερίληψης, αλλά δεν προβληματίζονται από το πόσο πόνο και στεναχώρια επιφέρει ο κοινωνικός αποκλεισμός που ενδεχομένως προκαλούν: «Woke shit».

Δεν θέλουμε άλλη συμπερίληψη υπό μορφή καρικατούρας. Καμία αλλαγή δεν θα προκύψει όσο καταναλώνουμε «Same old shit». Οι εποχές Σεφερλή που διακωμωδεί καθετί διαφορετικό είναι καιρός να μείνουν στο παρελθόν. Δεν χρειαζόμαστε άλλο γραφικό οχετό από τυχόν «Δημουλίδες» και ονειροπαρμένους δήθεν συγγραφίσκους που θίγονται από την διαφορετικότητα και αναπαράγουν βλαβερά και τοξικά στερεότυπα.

Έχουμε ανάγκη περισσότερα πρωταγωνιστά της μαύρης κοινότητας, της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και από κάθε κοινότητα που προσπαθεί να μεταδώσει μηνύματα αγάπης, για να ενώσει, για να αγκαλιάσει εκείνα τα πλάσματα που δεν έχουν φωνή.

Θέλουμε ταινίες τρόμου και βιβλία με queer πρωταγωνιστά άτομα, και όχι άλλους κατά συρροή δολοφόνους με καταπιεσμένη σεξουαλικότητα. Κυρίως πρόσωπα που δεν είναι μόνο τα κακοποιά στοιχεία της υπόθεσης. Ή που πεθαίνουν στο τέλος. Καιρός να σταματήσει η ρομαντικοποίηση queer δραμάτων όπου είτε το ένα άτομο πεθαίνει είτε δεν μπορούν να είναι μαζί λόγω κοινωνικών ταμπού και στερεοτύπων. Είναι φυσικά και αυτό μια πραγματικότητα, αλλά δεν είναι η μοναδική και ούτε χρειάζεται να είναι. Αυτό που θέλουμε στις ζωές μας είναι: «Art imitates life» σε όλες τις εκφάνσεις, γιατί αν στην τέχνη υπάρχει ποικιλία, όλα μας μπορούμε να ταυτιστούμε, να νιώσουμε ότι ανήκουμε, να μην είμαστε παράταιρα σε ένα καταπιεστικό σύστημα που μας ντροπιάζει και μας γελοιοποιεί. Ίσως επέλθει μια δίκαιη και ολοκληρωμένη πραγματικότητα για όλα μας, όταν πάψουμε να παρακολουθούμε (ή να δημιουργούμε) τα ίδια ανακυκλωμένα «θεματικά εκτρώματα».

Εμείς και τα παιδιά μας (ή τα παιδιά που ήμασταν κάποτε) ζητάμε αλλαγές.

Γιατί άρχισα λοιπόν να διαβάζω ελληνική λογοτεχνία;

Άρχισα να διαβάζω ελληνική λογοτεχνία όταν παρατήρησα προσπάθειες συμπερίληψης, από καλλιτεχνά που ήθελαν να μοιραστούν τις ιστορίες τους, είτε βιωματικές είτε μυθοπλαστικές. Το να περιοριζόμαστε στην τέχνη είναι σαν να τρώμε το ίδιο πιάτο φαγητό κάθε μέρα. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα αν θες να τρως το ίδιο φαγητό, αλλά δεν θέλουμε όλα να τρώμε πια την ίδια μασημένη τροφή.

Ως συγγραφέας, έχω να πω ότι η συμπερίληψη τρομάζει μόνο τα φοβικά μυαλά που δεν έχουν βρεθεί ούτε στιγμή στα παπούτσια μας. Ηδονίζονται να βλέπουν μονάχα ίδια άτομα με αυτά, άτομα κατά τα λεγόμενά τους «φυσιολογικά». Κάτι σαν το όραμα που είχαν οι ναζί να εξαλείψουν οτιδήποτε διαφορετικό, για παράδειγμα. Η αποστροφή για συμπερίληψη είναι κι αυτή μια μορφή ναζιστικού σκοταδισμού. Κάποιο που δεν είναι με το πλευρό των θυμάτων, είναι με το πλευρό του δυνάστη, αλλά και μιας διεφθαρμένης κοινωνίας που στερεί συνειδητά (ή δεν αναγνωρίζει) θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα.

Ήμουν δέκα χρονών όταν ερωτεύτηκα συμμαθητή μου. Δεν ήξερα τι σημαίνει, γιατί ποτέ δεν μου το εξήγησαν. Ο έρωτας και η αγάπη δεν είναι πονηρά πράγματα.

Ένας αθώος έρωτας δεν έβλαψε ποτέ. Και μια απλή εξήγηση δεν έβλαψε ποτέ κανένα παιδί, πόσο μάλλον όταν παντού βλέπει αντρόγυνα να σαλιαρίζουν. «Είναι πολύ παιδί για να ξέρει». Όχι. Είναι πολύ παιδί για να μην ξέρει, και τότε είναι που στο μέλλον κινδυνεύει να μπερδευτεί. Εύχομαι κανένα παιδί ή έφηβο ή ενήλικο άτομο, να μην χρειαστεί να νιώσει τόσο διχασμένο και δυστυχισμένο στην ζωή του. Η συμπερίληψη σώζει ζωές.

Επίσης, μια gender neutral ουδέτερη γραφή μέχρι στιγμής θα έπρεπε να είναι αυτονόητη. Γραφή που συμπεριλαμβάνει άτομα διαφορετικών ταυτοτήτων φύλου. Δεν έχω διαβάσει ούτε ένα βιβλίο με non-binary πρόσωπα στον Ελλαδικό χώρο (για να μην πω διεθνώς).

Διάφορα σύνδρομα εκτός του Down, όπως το σύνδρομο Williams, δεν είναι γνωστά λόγω έλλειψης ορατότητας. Ο αδελφός μου έχει σύνδρομο Williams. Κυριολεκτικά, έχω δει μόνο μια ταινία, το Gabrielle (2013) με πρωταγωνίστρια γυναίκα με σύνδρομο Williams. Όσο και να έψαξα, δεν βρήκα άλλες.

Τέλος, από τότε που παρατήρησα ότι βλέπω και διαβάζω συνέχεια τα ίδια και τα ίδια, κατάλαβα ότι η τέχνη θα πρέπει να μιλάει για άνθρωπα όλου του πλανήτη, χωρίς διακρίσεις. Γιατί αυτή είναι η αλήθεια, και δεν θα την κρύψουμε κάτω από κανένα χαλάκι ούτε μέσα σε καμία ντουλάπα της ντροπής. Όλα τα άτομα αξίζουν να δουν τα εαυτά τους σε πανέμορφες και αναζωογονητικές για την κοινωνία μας ιστορίες. Υπάρχουμε στα αλήθεια, και δεν είμαστε αποκυήματα της φαντασίας για να αποσκοπούμε μονάχα στην πλοκή.

Τίποτα δεν είναι λάθος με όλα αυτά. Το όλο λάθος έγκειται στην έλλειψη ορατότητας και στην όποια απόπειρα εναντίωσης σε αυτή! Η συμπερίληψη τα βάζει με τον ρατσισμό, εξαλείφει ανισότητες, το στίγμα και τις προκαταλήψεις.